Kanopadling og kameratredning

Utstyr:

- Førstehjelpsskrin, dersom uhellet skulle vere ute

- Redningsvest er veldig viktig

- Gode klede (ull og regnklede)

- Svamp (om det kjem vatn opp i kanoen)

Kanoen bæras, ikkje slepast, heilt ned til vatnet og skal leggas fint ned i vatnet. Du må vere forsiktig slik at du ikkje skarpar opp kanoen mot svalberg og grus. Ein kan bære med armane eller skuldrane, men det er lettast å bære med armane ved å halde i handtake foran og bak.

På vatnet:
I land og ombordstigning:

Dette er ofte i denne fasen at velting av kanoen skjer fordi forflytting inn og ut av kanoen skapar mykje bevegelse og ustabilitet. Når ein skal setje seg opp i kanoen er det viktig at den eine medeleven held kanoen i ro medan den andre går forsiktig oppi. Det er lurast å gå oppi på huk og ta den eine foten først, deretter den andre. Om du går oppi kanoen oppreist vil du mest sannsynleg miste balansen og falle ut i vatnet.

Sitjestilling:

Dei fleste kanoar er laga med eit, to eller tre sete til å sitje på. Den mest stabile og gunstige sitjestillinga er på knea, med baken kvilt mot setekanten og beina innunder seter. Vekta fordelast mellom kne og bak. Ein kan godt bruke liggjeunderlag eller tilsvarande under knea som plasserast ut til sidene i kanoen. Denne stillinga gir eit tyngdepunkt og større kontroll, fleksibilitet og kraft i padlinga, og blir kalla trapperstilling. Den er den beste stillinga dersom ein padlar mot sterk vind, i ei elv eller mot høge bølgjer. Ein skal ikkje presse beina fast under setet, dei må komme laus ved ein eventuell velt.

Grep om åra og padleside:

Padleåra er kanopadlarens viktigaste utstyr. Når padlaren står skal åra ca nå opp til haka. Åra heldes med øvste hand over T-grepet på toppen med handflata vendt nedover mot årebladet. Den nedste handa grip tak om åreskaftet med bredt grep. Når to og to padlar saman, skal det i utgangspunktet alltid padlas på kvar si side av kanoen. Dette gir stabilitet og balanse. Farten på kanoen er avhengig av den krafta ein legg i taka, og av takta.

Lasting:

Valege turkanoar har stor lastekapasitet (3-400kg). Kanoen lastas når den ligg på vatnet, ikkje på land. Det er viktig at ein fordeler vekta i lengderetninga slik at vatnlinja er parallell med ripa. Både padlarar og last kan flyttast for å oppnå ein balansert kano. Lasten bør absolutt vere vatntett pakka, og kan bindast fast i tverrstang og seter, men ikkje under seta.

Tak og manøvrar:

Nokre manøvrar på flatt vatn:

-      Framdrift, kanoen driv framover.

-      Bremse og stoppe framdrift, padle bakover

-      Støtte og stabilisere

-      Svinge kanoen

-      Sideflytte kanoen

Drivtak:

1.   Padleåra settas loddrett ned i vatnet, så langt fram som mogeleg utan at ein treng å lene seg framover. Bruk sterke armar.

2.   Roter overkroppen og trekk åra bakover med magemusklar og hofte, prøv å spare armane.

3.   Det er mest kraft i første del av taket, og lite kraft bak hofta. Avslutt derfor taket når bladet er i høgd ved hofta. Før åra flatt framover medan ho er parallelt med vatnet. Armane skal vere strake og skuldrane skal vere senka slik at du får kvilt muskelen.

4.   Set åra i vatnet att og gjenta øvelsen. Det er viktig å prøve å padle i takt med medeleven. Det kan vere lurt å bruke teljing som gjer det lettare å padle i takt.

Bremsetak:
Bremsetaket skal innleiast som eit vanleg drivtak. Når årebladet er i høgd med hofta og ein vanlegvis lyftar åra ut av vatnet, roterar ein åra ei kvart omdreiing (90 grader), slik at det som har vore trykksida (den flate sida av bladet som blir pressa eller trykt mot vatnet) på åra, no vender inn mot båtsida og ned bak padlaren. Åra ligg då som eit ror med heile årebladet i vatnet. Ein brukar dette taket for å stabilisere kursen

 

J-tak:
Åra skal setjast i og startar som eit drivtak. Roter trykksida på padleåra gradvis utover og avslutt i same posisjonen som for bremsetaket, men no ligg altså det som har vore trykksida av åra, skrått vekk frå båtsida. J-taket har fått namn etter bokstaven J og det mønsteret åra teiknar gjennom vatnet. I j-taket blir kursen stabilisert og korrigert gjennom og samtidig med framdrifta.

Sikkerheit:

Å setje seg i ein kano og padle av garde i stillheita kan vere ei uroleg oppleving. Men som på fjellet og sjøen, finnes det forhandsreglar ein skal vere klar over. Det er viktig å padle nær land og følgje strandlinja. Dersom kanoen skulle velte er det derfor berre eit par meter å svømme inn til land. Dersom ein padlar langt frå land kan det ofte vere bølgjer, djupt og vanskeleg å få tak i hjelp. Det er også viktig at dersom ein er ei gruppe som er på padling i saman, må ein ha kontakt med kvarandre. Det kan vere lurt at to og to kanoar samarbeida med både å få kanoen i vatnet, i land og ombordstigning og når ein er utpå vatnet. Dette kallar vi kameratbåt. Det aller viktigaste er at ein brukar redningsvest og at ein brukar hovudet når ei er i kanoen.

Tidsplan:

Ein reknar med at ein har ein marsjfart på rundt 4 km/t på flatt vatn. Dette vil variere i forhold til korleis vêret og vindretninga er, kor mange det er i kanogruppa og kor mykje erfaring ein har i kano. Då vi var på kanopadling frå Helgheim til Hagelin brukte vi ca 30 minutt til Hagelin og ca 20 minutt på tilbakevegen. Grunnen til at vi brukte så lang tid hadde noko å gjere med at det var mykje bølgjer og vind.

Kameratredning:

Om vi var ute på kanotur og padla langt frå land, er det ikkje umogeleg at kanoen hadde velta. Dersom dette skulle skje, må du bruke kameratredning for å tømme kanoen for vatn. Det hadde blitt for tungt å svømme inn til land om vi var lenger vekke frå land. Den beste måten å få kanoen snudd på er då kameratredning. Som eg sa tidlegare, er det vanleg at to og to kanoar er kameratbåtar. Om den eine kanoen skulle velte, skal dei to i vatnet symje til kvar sin stemn, og kameratbåten skal leggje seg vinkelrett på båten som har velta. Dei to uti vatnet må prøve å få tak i årene og få dei opp i den andre kameratbåten. Deretter skal dei trykkje ned den eine stemnen ned, slik at dei to som er opp i båten, kan få den i 90 grader opp i kameratbåten. Så skal dei dra kanoen på tvers av kameratbåten og tømme den for vatn. Deretter skal dei snu den. I det same som dette skjer skal dei to som litt uti vatnet holde seg fast på kvar si side av kameratbåten og slappe av, slik at dei ikkje bruker opp unødvendige krefter. Deretter slepp ein ut kanoen på vatnet att. Dei to padlarane støttar og stabilisera kanoen medan dei to i vatnet kan komme seg opp i båten, ein etter ein. Dette gjer dei ved å komme seg inn mellom båten og dra seg opp med godt grep om begge kanoane. Det kan vere lurt å først ta den eine foten opp i kanoen, deretter den andre.

Dette har eg lært:

-      Ein skal alltid bruke redningsvest!

-      Ein skal ha på seg gode og varme klede + ha med klesskifte

-      Ein skal vere forsiktig når ein går opp i kanoen

-      Mykje kan føre til at turen blir lengre enn planlagt

-      Ein skal følgje strandlinja

-      Det er lurt å ha kameratbåt

-      Sikkerheit er det viktigaste

-      Ein skal ikkje stå oppreist i kanoen!

-      Det er best å sitje med knea under setet og støtte baken mot kanten på setet

Å byggje og bu i snøen

I vinterstid i fjellet er det aktuelt å søkje inn i snøen for å få ly og varme. Snøen har den eigenskapen  at han blir vindtett, men ikkje lufttett. Og fordi han inneheld luft som står i ro, isolerer han godt. Eit lag med foksnø treng ikkje vere meir enn 20 cm tjukt før det isolerer heilt mot vind og kulde utanfor. Nede ved bakken gjer jordvarmen at temperaturen ligg rundt null grader, og denne varmen siv gjennom snølaget og gjer at temperaturen i snøen ofte ligg på 4 – 5 minusgrader uavhengig av om utetemperaturen skulle vere atskilleg kjøligare. I tillegg fungerer kroppane våre som varmeomnar når vi har kome inn i snøen.

Det kan bli nødvendig å grave seg ned i snøen for å berge livet, og mange har redda seg gjennom uvêr, mørke og kulde på denne måten. Inni ei snøhole blir det vanlegvis mellom -1°C. Det kan ta lang tid å lage ei snøhole, 2-4 timer. Snøen må vere djup og fast nok, og det må vere mogeleg å skjære han ut i blokkar. Samtidig må han ikkje vere for fast. Kompakt foksnø som er hardare enn at ein lett kan presse ein blyant gjennom, gjer at gravinga blir tyngre og meir tidskrevjande. Det er viktig å måle snødjubna og teste kor hardt snødekket er, med ei skredsøkjestong, ei brøytestikke eller liknande før du tek til å grave.

Bilete av varmluftlåsen innanfrå hola

I bekkedalar eller på sida av markerte knausar og ryggar finn vi ofte djupe forseinkingar og skavlar. Det blir mindre graving dess brattare det er, men den et viktig å hugse på at når det er brattare enn 30 grader, skal høgda ikkje vere over 5-6 meter, dette er teikn på skredfare! Det er lurt å først grave så høgt som mogeleg i skavlen, for då er det lettare å bli kvitt den snøen ein hiv ut. Det er fleire ulike måte å innrette seg på, men sørg for at taket blir ein kuppelform. Flate tak hadde komme til å sige. Av same grunn bør ikkje hola byggjast for stor. Det er viktig å bruke ein varmluftlås. Det vil seie at det høgaste nivået på døropninga må liggje 20 – 30cm under brisknivå. Grunnen til dette er fordi at den kalde lufta som stig opp, held seg inne i hola, medan den kalde lufta går ut gjennom opninga som er nederst.

Bilete inni snøhola vår (Meg, Sander og Sanna)

Då vi bygde snøholer, på snøholeturen vår, tok vi til å grave med to inngangar. Den eina tetta vi att då gravinga gjekk mot slutten. Når ein er kommen eit par meter inn, startar ein og grave mot kvarandre til ein møtast. Det er viktig å tenkje heile tida på at veggane skal skråast i ein boge og gå over i taket, slik at det blir dobbeltkrumma og får kuppelform. Det er viktig å få ein kuppelform på taket for å fordele vekta. Taket skal vere jamt og alle skarpe kantar og større ujamnheitar må fjernast, elles kan det begynne å drype. Etter kvart som ein kjem lengre inn i hola, kan nokon grave inne, og nokon andre stå ute og hive ut snøen. Når vi skal tette att det eine holet når gravinga går mot slutten, brukar vi snøen inne til å tette det. Vi laga også ei kuldegrop i snøhola. Kuldegropa gjer til at ein får ein temperatur på rundt 0 grader i hola, medan kulda synk ned i kuldegropa som gjer at minusgradene held seg der nede. Når hola er ferdig, og utstyret er kommen inn, er det siste ein skal er å byggje ein varmluftlås, slik eg forklarte tidlegare i innlegget.

Nokre viktige ting å hugse på når ein skal grave i snøhole:

• Tjukn på tak og vegger: ca 0.5m 
• Djupn på brisken: breidda på underlaget (ca. 0.6m) x tal på personar.
• Høgd frå brisken til taket: minimum sitjehøgd, men så høgt at taket blir godt krumma.
• Breidd på gang: litt meir enn skulderbreidd (ca. 0.75m)
• Høgd på brisk: steghøgd (ca. 0.75m)

Opplevinga mi frå turen er at det er utruleg kjekt å byggje og sove i ein snøhole. Under turplanlegginga var eg ikkje så veldig gira på å sove ute i kulden, men det endra seg fort når eg kraup under soveposen. Det viste seg at det faktisk vart mykje varmare inni snøhola enn eg hadde førestilt meg, og det gjorde heile turen til ein betre tur. Eg sit att med mange gode og lærerike kunnskapar og erfaringar. Hadde eg fått tilbodet, ville eg ikkje takka nei til ei overnatting til.

Me våkna opp neste morgon til dette flotte vêret!

To halvdagsturar til Hodlekve og Kaupanger

Tysdag 10. Februar reiste eg og friluftslivklassen min opp i Hodlekve for å utforske dei gode skimoglegheitane. Måndagen før hadde vi planlagt turen og lært oss med både kompass, kart og med skredfareterreng. Vi hadde også ein tur i skog og mark 23. Februar, men denne turen var i Kaupangerskogen. Dei største utfordringane med å starte med vinterfriluftsliv er utstyr og vêr. Resten av året kan dei fleste frå tak i utstyr til ein telttur ved å bruke utstyr ein allereie har. Det krev ikkje så alt for bra telt og utstyr for å telte ute på sommarstider. På vinteren er ein ofte avhengig av ein viss standar for å ikkje berre ha ein behagelig stur, men også for å unngå forfrysingar og væsketap. Ved effektiv temperatur på -28 grader er faren for forfrysingar stor om huda er eksponert i berre nokre minutt. Nokre av dei vanlegaste feila på vinterturar er å ikkje ta med nok kle eller feil type kle. Førearbeidet før ein tur er ekstremt viktig. Det er lurt å sjekke vêrmeldinga og konsentrere seg om å få inn gode rutinar, lære seg kva som fungerer og ikkje fungerer når det gjeld utstyr og korleis ein løyser ulike utfordringar. Vinterfjellet krev enda meir av erfaringane, forbredringane og utstyret.

 

Vi hadde også eit par mål for desse turane. På turen i Hodlekve ville vi teste utstyret vårt og finne ut om alt virka som det skal, og så lære meir om korleis vi skal bevege oss i vinterfjellet. På turplanlegginga planlagde vi ein plan A, ein plan B og ein kriseplan i tilfelle alt ikkje skulle gå som vi ville. Plan A var å gå opp til Reipa, deretter skulle vi krysse Skavassgrovi og bevege oss oppover mot Skavasshaugane. Vi sigla ned i laussnøen ved Skavasshaugane, slik du ser på kartet, og kom inn på langrennsløypa ved Stedjekammen att. Plan B gjekk ut på å eventuelt snu ved Skavassgrovi og sigle nedatt derifrå. Kriseplanen var at dersom noko skulle skje, hadde vi ein personbil som stod parkert i Rindabotn, slik at vi kunne snu og fortsatt komme oss heim.

Stor skavle

Liten skavle

Vi hadde også eit par mål for desse turane. På turen i Hodlekve ville vi teste utstyret vårt og finne ut om alt virka som det skal, og så lære meir om korleis vi skal bevege oss i vinterfjellet. På turplanlegginga planlagde vi ein plan A, ein plan B og ein kriseplan i tilfelle alt ikkje skulle gå som vi ville. Plan A var å gå opp til Reipa, deretter skulle vi krysse Skavassgrovi og bevege oss oppover mot Skavasshaugane. Vi sigla ned i laussnøen ved Skavasshaugane, slik du ser på kartet, og kom inn på langrennsløypa ved Stedjekammen att. Plan B gjekk ut på å eventuelt snu ved Skavassgrovi og sigle nedatt derifrå. Kriseplanen var at dersom noko skulle skje, hadde vi ein personbil som stod parkert i Rindabotn, slik at vi kunne snu og fortsatt komme oss heim.

  

Avreise var klokka 12.00 utanfor hovudinngangen til Vgs. Pakkelista over det vi skulle ha med oss var; ski, stavar, feller, hue, vottar, gode klede, solbriller, dagstursekk, mat og drikke, kart og kompass, førstehjelpsutstyr, spade, sitteunderlag, bytteklede, skredfarekort og sjølvsagt all kunnskapen vi hadde lært om det å ferdast i vinterfjellet. Då vi var komne fram i Rindabotn, tok vi på feller på skia og fekk utdelt kompass og spade. Vi var delte inn i grupper på førehand, og kvar gruppe fekk ansvaret for å lede klassen fram til eit punkt ved hjelp av kart og kompass. Det var ikkje noko særleg å skryte av vêret denne dagen. Det var kjølig vind og småregn heile turen. Heldigvis var det mild temperatur. Det var derfor ikkje det aller beste å ta av vottar for å finne fram kart og kompass, men eg har lært meg det mest grunnleggande med kart og kompass. Det er veldig greitt å vite korleis ein brukar dette fordi om du ikkje finn fram ein plass, og du kan bruke kompasskurs, er det inga grunn til bekymring. Kompasset er omtrent heilt nøyaktig. Alt i alt var dette ein flott tur i friluft som gjerne kan gjentakast.

Kart over vegvalet i Hodlekve

Hovudmålet vi hadde for turen i Kaupangerskogen var å lære oss enda meir med bruken av kart, kompass og bruke kompasskurs. Før vi reiste ut, hadde vi turplanlegging der vi planla plan A, B og kriseplan. Plan A var å reise frå Goro, gå vidare opp til Ospesete og deretter opp til Pikkhaug. Herifrå skulle vi sigle nedatt frå Pikkhag til vi kom til kraftlinjene og følgje desse på nedturen. Plan B gjekk ut på at om vi ikkje rakk heilt opp så skulle vi snu litt før, og deretter sigle nedatt same veg som i plan A. Kriseplanen var eigentleg den same som vi hadde då vi var på tur i Hodlekve, å ha ein personbil ståande i Goro i tilfelle noko skulle skje. 

Minibussen skulle hente oss utanfor Vgs klokka kvart på 11, og der stod vi å venta i ei god stund. Taxisentralen hadde ikkje fått vidareført bestillinga av minibuss, så vi måtte vente ein halv time før vi fekk reise. Dette gjorde til at vi måtte gå for plan B, og snu litt før. Pakkelista for denne turen var den same som sist; ski, stavar, feller, hue, vottar, gode klede, solbriller, dagstursekk, mat og drikke, kart og kompass, førstehjelpsutstyr, spade, sitteunderlag, bytteklede, skredfarekort og sjølvsagt all kunnskapen vi hadde lært om det å ferdast i vinterfjellet.

Dei fleste hadde teke på feller på skia frå før, så det var berre å reise av garde. Denne gongen var det meg, Therese og Sander som skulle ta kompasskurs først. Vi skulle lede gruppa frå Goro og fram til Ospesete. Då vi kom fram til kraftlinjene kunne vi velje mellom to ting. Enten å ta kompasskurs gjennom skogen, eller å ta ein liten omveg og følje ein traktorveg. Vi valte omvegen. Vi fann ut at dette var tryggast i og med at dette berre var andre turen vår saman i klassen og fordi då var vi sikre på at vi kom fram til Ospesete like heile. Då vi var kommen opp slik at vi hadde møtt kraftlinjene på nytt, var klokka blitt så mykje at vi berre fekk tid til å ta eit par kompasskurs før vi sigla nedatt. Vi tok kompasskurs frå der kraftlinja hadde ein liten knekk på seg til der dei tre vegane møttes og vidare derifrå bort til eit vatn. På denne turen lærte eg meg enda meir med kart og kompass i og med at vår gruppe leda no i staden for sist tur. Eg lærte og at den strake vegen ikkje alltid er den rette eller beste vegen, at vi må kanskje gå litt lengre for å komme trygt fram til målet vårt. Vêret på denne turen var mykje betre enn sist tur. Det var eit par gløtt med sol og litt snøvêr oppover. Dette var ein veldig bra tur, var berre synd vi ikkje kom oss heilt opp etter plan A. 

Kart over vegvalet på Kaupenger

- Anja Veum